لوازم جانبی صاعقه گیر چیست؟ کاربرد هر یک از این لوازم چیست؟
یک سیستم حفاظت در برابر صاعقه شامل 4 قسمت اصلی می باشد که وظیفه جذب، اتصال و رفع انرژی صاعقه را برعهده دارند.
لوازم جانبی صاعقه گیر عبارتند از:
- ترمینال یا پایه های صاعقه گیر (این تجهیزات وظیفه جذب صاعقه را برعهده دارند.)
- هادی نزولی (اتصال جریان صاعقه را اجرا میکند.)
- سیستم ارت (وظیفه انتقال و رفع جریان صاعقه را به سمت زمین برعهده دارند.)
- حفاظت در برابر سرج (مرحله ای مهم ضروری در بحث حفاظت در برابر صاعقه می باشد، که بسیاری از مهندسان آن را جز سیستم حفاظت در برابر صاعقه تلقی نمی کنند.)
ترمینال هوایی یا صاعقه گیر:
شامل دو نوع مختلف می باشد: 1) صاعقه گیر پسیو 2) صاعقه گیر اکتیو
صاعقه گیر پسیو:
همانطور که در مقالات قبلی به آن اشاره شد، صاعقه گیرهای پسیو در حقیقت یک میله فرانکلین ساده از جنس مس و استیل می باشند. این میله ها به دو دسته نوک تیز و چند شاخه تقسیم می گردند. این صاعقه گیرها به دلیل اینکه به استقبال صاعقه نمی روند به صاعقه گیر پسیو معروف اند و تنها زمانی عمل میکنند که به طور مستقیم صاعقه به آنها برخورد کند.
این صاعقه گیر در طول های 0.5 متر تا 2 متر و سایز 16 تا 20 میلی متر مربع در بازار موجود می باشد. با توجه به نوع پروژه صاعقه گیر مورد نظر انتخاب می گردد. صاعقه گیر پسیو چند شاخه نیز دارای چند شاخه در بالای خود می باشد کاربردی خاص دارد.
به طور کلی قیمت این صاعقه گیرها با توجه به جنس ، طول و قطر آنها متفاوت است.
صاعقه گیر اکتیو:
صاعقه گیر اکتیو دارای یک مدار داخلی میباشد که در زمان وقوع صاعقه تغییر شرایط جوی اطراف خود را بررسی می نماید. به این هنگام مدار فعال می گردد و اقدام به جذب صاعقه می نماید. به طوری که فضای اطراف خود را یونیزه می کند وبارالکتریکی مخالف بار الکتریکی هوا تولید میکند تا برای صاعقه مسیر برخورد ایجاد کند.
فیلم زیر تفاوت عملکرد صاعقه گیر اکتیو و پسیو را نشان می دهد.
پایه صاعقه گیر پسیو:
به منظور نگهداری و محکم نمودن میله صاعقه گیر پسیو روی بام بکار می روند. این پایه ها در دو نوع متصل به سقف با پیچ و پایه دیواری موجود هستند.
پایه صاعقه گیر اکتیو:
هنگام اجرا صاعقه گیرهای اکتیو به دلیل اینکه می بایست حداقل 2 متر بالاتر از سطح مورد حفاظت نصب شوند، از یک دکل حداقل 2 متری برای نصب صاعقه گیر استفاده می کنند. جهت اتصال صاعقه گیر به دکل از یک پایه نیم متری، 2 عدد کلمپ و یک کلمپ سیم به صاعقه گیر استفاده می شود.
بست کمربندی:
یک بست استیل در طول 20 تا 50 سانتی متر که برای محکم نمودن سیم یا تسمه به دکل مورد استفاده قرار می گیرد.
کلمپ سیم یا تسمه به دیوار:
هرگاه هادی نزولی از روی دیوار به سمت سیم ارت کشیده شود، با توجه به نوع سیم و تسمه از این کلمپ ها جهت اتصال هادی نزولی به دیوار استفاده می شود.
روف کلمپ:
این وسیله برای عبور هادی نزولی، بر روی سقف بسته می شود تا آسیبی به سقف وارد نشود. کاربرد دیگر این کلمپ ها، هنگام اجرای مش بندی بر روی سقف مشخص می گردد.
کانتر یا شمارنده:
در محل هادی های نزولی نصب میگردد. تا به هنگام وقوع صاعقه ، اقدام به شمارش تعداد صاعقه نماید.
هادی نزولی به عنوان لوازم جانبی صاعقه گیر :
عبارتند از انواع سیم و تسمه که به عنوان هادی نزولی در سیستم های حفاظت در برابر صاعقه مورد استفاده قرار می گیرند.
تست باکس:
جعبه ای بر روی دیوار می باشد که داخل آن شینه ارت قرار می گیرد. و هادی نزولی از این طریق به شینه ارت متصل میگردد. به منظور سهولت در کار از تست باکس به هنگام اندازه گیری مقاومت سیم ارت نیز استفاده می شود.
سیستم ارت صاعقه گیر:
مهم ترین قسمت یک سیستم حفاظت در برابر صاعقه ، فراهم کردن سیستمی برای تخلیه جریان صاعقه به زمین می باشد. روش های اجرای صاعقه گیر شامل موارد زیر است:
- ارت مثلثی
- پنجه کلاغی
- ارت حلقه ای (رینگ)
- رادکوبی
لوازم جانبی مورد نیاز در ارت صاعقه گیر:
- میله راد
- کلمپ سیم به میله (برای اتصال سیم به میله راد مورد استفاده قرار می گیرد)
- جوش کدولد
- دریچه ارت (به هنگام بازدید و اندازه گیری مقاومت زمین جعبه ای برای دسترسی سریع روی زمین نصب می گردد)
الکترودهای میله ای یا روش رادکوبی یکی از محبوب ترین روش های اجرای سیستم ارت در بین مهندسین می باشد. این روش در اکثر مکان ها به کار می روند مخصوصا در مواردی که قضای کافی در دسترس نباشد.
این الکترودها در کاهش مقاومت زمین بسیار کمک کننده می باشند. به ویژه در جایی که الکترود های افقی و یا دگر الکترودها نمی توانند مقاومت زمین را کاهش دهند. به طورکلی استفاده از میله راد به دلیل نفوذ بیشتر به عمق خاک و دسترسی به لایه های مرطوب زمین، باعث کاهش هزینه های اجرا می شود.
پس از آماده سازی خاک و کانال مورد نظر، 2 میله راد 3 متری ( 4 تا 1.5 متری ) را با کوپلر به یکدیگر متصل می کنیم. میله راد ها را به فاصله 6 متر از یکدیگر در زمین می کوبیم. ( برای کاهش مقاومت زمین میله های راد باید حداقل 2 برابر از طول خود از یکدیگر فاصله داشته باشند.)
ابتدا میله 1.5 متری نوک تیز میکوبیم سپس با وصل کردن میله 1.5 متری سر تخت بعدی توسط کوپلر، کوبیدن راد را ادامه می دهیم. سپس دو میله راد را با یک کابل برق به یکدیگر متصل می کنیم و مقاومت الکتریکی را اندازه می گیریم.
در صورتی که مقاومت نشان داده شده از 4 اهم بیشتر باشد، یک میله راد دیگر در فاصله 6 متری میله دوم میکوبیم و سپس 3 میله راد را به یکدیگر متصل می کنیم.
سیستم حفاظت در برابر سرج :
مجموعه اقداماتی که به منظور محدود کردن ولتاژهای اضافی، برای جلوگیری از خرابی تجهیزات الکتریکی و الکترونیکی صورت می پذیرد، حفاظت در برابر سرج نام دارد.
در واقع این سیستم با بکارگیری انواع سرج ارستر از بروز خطرات احتمالی ناشی از ولتاژهای سرج و سوختن تجهیزات جلوگیری می نماید. برای هر پروژه به نسبت نوع تجهیزات از سرج ارستر مخصوص آن استفاده می گردد.
