راهنمای خرید صاعقه گیر

امروزه، وجود طیف گسترده ای از انواع صاعقه گیر، انتخاب و خرید صاعقه گیر باکیفیت و مقرون به صرفه را دشوار کرده است. این امر، به خصوص برای مشتریانی که آشنایی چندانی با سیستم های حفاظت در برابر صاعقه ندارند بسیار مشکل می باشد. چه بسا برای افرادی که تفاوت صاعقه گیر اکتیو و پسیو را نمیدانند و نمیتوانند صاعقه گیر متناسب با پروژه خود را انتخاب کنند.

در این مقاله تلاش کرده ایم که مطالبی را در خصوص قیمت صاعقه گیر و بهترین نوع صاعقه گیرها باعنوان راهنمای خرید در اختیار مشتریان قرار دهیم. اکنون سعی بر آن است تمامی روش های انتخاب و خرید صاعقه گیر را از همه جهات مورد بررسی قرار دهیم.

 

مروری بر تعریف صاعقه گیر:

صاعقه گیر یک تجهیز حفاظتی می باشد؛ که به منظور جلوگیری از برخورد مستقیم صاعقه به ساختمان ها و تجهیزات مورد استفاده قرار می گیرد. امروزه بیشتر کارفرمایانی که دارای تجهیزات گران قیمتی چون دیتاسنتر، تجهیزات مخابراتی ، رادیویی و … میباشند از خرید صاعقه گیر استقبال می نمایند.

در سیستم های حفاظت در برابر صاعقه دو نوع صاعقه گیر مورد استفاده قرار میگیرد:

صاعقه گیرهای پسیو یا فرانکلین: صاعقه گیرهای پسیو متشکل از یک میله ساده از جنس مس یا استیل می باشد. شعاع پوششی این صاعقه گیرها کم است و به هنگام برخورد صاعقه سعی در جذب صاعقه به سمت خود ندارند.

صاعقه گیرهای اکتیو: دارای یک مدار الکترونیکی داخل خود می باشند که به هنگام وقوع صاعقه هوای اطراف را یونیزه می کند. شعاع پوششی این مدل صاعقه گیرها بالا می باشد و همواره سعی در جذب جریان صاعقه به سوی خود دارند.

حال به بررسی فاکتورهای مهم در انتخاب صاعقه گیر میپردازیم. این عوامل برای کارمندان شرکت های مختلف که اطلاعات فنی کافی در این زمینه ندارند بسیار ارزشمند است.

بررسی نوع پروژه:

یکی از مهمترین موارد برای خرید صاعقه گیر، تعیین نوع پروژه است. مسکونی، اداری، تجاری، پاساژ، برج، صنایع نفت و گار، سیستم رادیویی و مخابراتی بودن پروژه در تعیین نوع صاعقه گیر اهمیت بسیار بالایی دارد. حفاظت از یک دکل مخابراتی با یک میله صاعقه گیر پسیو به تنهایی کفایت می کند در حالیکه همان میله صاعقه گیر با توجه به شعاع پوششی کمی که دارد، نمی تواند یک ساختمان مسکونی 10 طبقه با طول و عرض 10متر را پوشش دهد و به تعداد بیشتری میله صاعقه گیر احتیاج است.

آنالیز ریسک وتعیین سطح حفاظتی :

آنالیز ریسک یا خطر برخورد صاعقه، فرآیندی برای مدیریت خطرهای احتمالی ناشی از صاعقه ارائه می کند که توسط آن حدود قابل پذیرش خطرهای احتمالی تعیین می شود. در طی این فرآیند که با محاسبات زیادی نیز همراه می­باشد ( که به طور مبسوط در مقاله ای جدا به آن پرداخته خواهد شد )، ابتدا نشان خواهد داد که سیستم حفاظت در برابر صاعقه برای سازه، اولا مورد نیاز می باشد یا خیر، ثانیا اگر مورد نیاز باشد در چه سطح حفاظتی قرار دارد؟

گاهی پس از انجام محاسبات به این نتیجه می رسیم که سیستم حفاظت در برابر صاعقه مورد نیاز نیست. اما کاربری سازه یا محل پروژه به گونه ایست که خود استاندارد ما را ملزم به استفاده از صاعقه گیر می­کند.

در محاسبات آنالیز ریسک، 4 سطح حفاظتی یا LPL (Lightning Protection Level) تعریف شده است که بر اساس بالاترین تا پایین ترین سطح خطر تعریف شده است.

هرکدام از این سطوح حفاظتی به ما می گویند که نحوه طراحی چگونه صورت بگیرد. هرقدر سطح حفاظتی محاسبه شده بالاتر باشد یعنی ما باید از سیستم حفاظتی قوی تری استفاده کنیم و تجهیزات بیشتری برای سیستم صاعقه گیر بکار ببریم. (یعنی استفاده از تعداد میله صاعقه گیر بیشتر یا صاعقه گیر اکتیو با شعاع پوششی بالاتر و این یعنی افزایش هزینه ها)

بنابراین نعیین کلاس حفاظتی صاعقه نیز یکی دیگر از پارامترهای انتخاب صاعقه گیر است. زیرا ما را در تعیین نوع صاعقه گیر، شعاع پوششی و هزینه مورد نیاز برای اجرای سیستم صاعقه گیر کمک کند.

سطح حفاظتی بالاتر=شعاع پوششی بالاتر=هزینه بیشتر

نوع طراحی صورت گرفته:

در طراحی سیستم حفاظت در برابر صاعقه برای صاعقه گیرهای پسیو از استاندارد IEC62305 و NFPA780 وبرای صاعقه گیرهای اکتیو از استاندارد NFC17102 استفاده می کنیم. روش های گوی غلتان، زاویه حفاظتی و مش برای تعیین مکان صاعقه گیرهای میله ای (پسیو) استفاده می شوند و استاندارد NFC17102 به تعیین شعاع پوششی صاعقه گیر الکترونیکی می پردازد.

روش طراحی صاعقه گیر در تعیین هزینه های آن بسیار اهمیت دارد. در این قسمت یک طراح حرفه ای باید موارد لازم را رعایت کند و یک پیشنهاد فنی بهینه ارائه دهدتا از ایجاد هزینه های گزاف خرید صاعقه گیر بر کارفرما جلوگیری کند. حرفه ای نبودن طراح، استفاده نادرست از استانداردهای لازم، اضافه طراحی و نداشتن بازدید اولیه از پروژه، باعث افزایش هزینه های هرید و اجرای سیستم حفاظت در برابر صاعقه می شود.

تعیین شعاع پوششی به هنگام خرید صاعقه گیر:

شعاع پوششی صاعقه گیرهای الکترونیکی به سه عامل کلاس حفاظتی، ارتفاع صاعقه گیر و شعاع پوششی صاعقه گیرها بستگی دارد.

هریک از شرکت های تولید کننده صاعقه گیر الکترونیکی، یک جدول محاسبه شعاع پوششی را در کاتالوگ محصول خود ارائه می دهد. پارامترهای مهم در این جدول:

• زمان فعال سازی یا ΔT : مدت زمانی است که صاعقه گیر قبل از شکل گیری صاعقه شروع به یونیزاسیون هوای اطراف خود می کند. هر چقدر این عدد بزرگتر باشد، یعنی صاعقه گیر مدت زمان بیشتری فرصت دارد که هوای اطراف خود را یونیزه کند، بنابراین ضعاع پوششی صاعقه گیر نیز بیشتر می شود.
• کلاس حفاظتی صاعقه گیر: تعیین کلاس حفاظتی همان گونه که گفته شد، از آنالیز ریسک بدست می آید. با توجه به نوع پروژه، سطح حفاظتی بدست آمده و شعاع پوششی مورد نیاز، می توانیم به جدول شعاع پوششی صاعقه گیر رجوع کنیم.
• ارتفاع نصب صاعقه گیر: مطابق با استاندارد NFC17102، صاعقه گیر باید حداقل 2متر بالاتر اط سطح مورد نظر نصب شود. به عبارتی اگر صاعقه گیر قرار است تجهیزات روی بام سازه را نیز حفاظت کند باید حداقل 2 متر بالاتر قرار گیرد. در جدول شعاع پوششی، با بررسی دقیق متوجه می شویم که پس از از ارتفاع 5 یا 6 متر، شعاع پوششی صاعقه گیر خیلی کم تغییر می کند. به همین دلیل است که معمولا در پروژه ها از دکل های 5 یا 6 متری برای نصب صاعقه گیر استفاده می کنند. چرا که با افزایش ارتفاع دکل، شعاع پوششی آنچنان تغییر نمی کند. به همین دلیل افزایش ارتفاع دکل در مقابل افزایش بسیار کم شعاع پوششی، توجیه اقتصادی ندارد.

مثال کاربردی برای تعیین شعاع پوششی صاعقه گیر الکترونیکی:

ارتفاع نصب صاعقه گیر و شعاع پوششی برای هر سطحی متناسب با ارتفاع آن از صاعقه گیر تعیین می شود. به عنوان مثال ارتفاع نصب صاعقه گیر نسبت به سطح ساختمان 5 متر ولی نسبت به زمین 20 متر می باشد. بنابراین شعاع پوششی برای سطح بام 25متر و سطح زمین 40 متر است.

جنس بدنه:

یکی دیگر از پارامترهای خرید صاعقه گیر جنس بدنه آن است. صاعقه گیرهای پسیو موجود در بازار معمولا از جنس مس و استیل ضد زنگ هستند و با توجه به نظر کارفرما خریداری می شود. جنس استنلس استیل به دلیل ماندگاری بالاتر و رسانایی تقریبا برابر با مس، بیشتر مورد توجه است.

شرکت ها سازنده صاعقه گیر الکترونیکی نیز معمولا از جنس استنلس استیل در بدنه صاعقه گیرهای خود استفاده می کنند.(به غیر از صاعقه گیر LPS که از آلومینیوم استفاده کرده است) این کار نه تنها از خوردگی جلوگیری می کند بلکه در مقابل دمای بالا ناشی از عبور جریان صاعقه نیز مقاومت بسیار خوبی از خود نشان می دهد که باعث جلوگیری از دفرمه شدن و از دست رفتن صاعقه گیر می شود.

بنابراین استنلس استیل بودن صاعقه گیر یک مزیت بسیار مهم به شمار می رود.

قابلیت تست:

این قابلیت فقط در صاعقه گیرهای الکترونیکی موجود است و بعضی از شرکت ها، دستگاه های که فقط مختص تست صاعقه گیر خودشان است را ارائه می دهند. به هرحال انتخاب صاعقه گیری که قابلیت تست داشته باشد می تواند یک مزیت بسیار خوب در تعمیر و نگه داری های بعد از نصب صاعقه گیر باشد.

گارانتی:

گارانتی، در واقع ضمانت کردن محصولی بی عیب می باشد و تا مدت زمان معینی اعتبار دارد که می توان در صورت بروز هرگونه مشکل (در صورت داشتن شرایط لازم) برای رفع آن از گارانتی استفاده کرد. صاعقه گیرهای الکترونیکی نیز که به عنوان یک سیستم حقااطتی محبوب مورد استفاده قرار می گیرند و وظیفه حفاظت از دستگاه ها و جان انسان ها را برعهده دارند باید بتوانند در تصدیق کار خود گارانتی ارایه دهند تا باعث دلگرمی مشتریان و اعتماد آنان به محصول خود شوند. متاسفانه گارانتی در ایران باعث افزایش قیمت محصول می شود و کاربر باید به صورت جداگانه خریداری کند! اما می توان صاعقه گیرهایی نیز پیدا کرد که بدون دریافت هزینه اضافه، دارای گارانتی معتبر باشد.

گواهینامه و تایپ تست:

هر محصولی پس از تولید برای اطمینان از عملکرد درست، باید مورد آزمایش و ارزیابی قرار گیرد و در آزمایشگاه ای معتبر و استاندارد مورد تست قرار بگیرند. صاعقه گیرهای الکترونیکی نیز از این قاعده مستثنی نیستند و باید مطابق استانداردهای IEC و دیگر استانداردهای بین المللی تحت آزمایش قرار بگیرد و گواهینامه خود را دریافت کنند.

مطمئنا گواهینامه آزمایشگاه های اروپایی مورد تایید IEC و دیگر استانداردهای معتبر نظیر ISO، می توانند به اعتبار شرکت های تولید کننده کمک کنند. به همین دلیل فاکتور مهم دیگری که در انتخاب صاعقه گیر اهمیت دارد، گواهینامه ها و تایپ تست های معتبر از آزمایشگاه های مورد تایید است هر قدر تعداد گواهینامه ها ارائه شده بیشتر باشد و تولید کننده از آزمایشگاه های معتبر اقدام به دریافت گواهینامه کند، به اعتبار محصول تولیدی خود اضافه کرده است. بنابراین به هنگام خرید از فروشنده، گواهینامه و تایپ تست های صاعقه گیر را دریافت کنید.

بودجه:

مهمترین و اصلی ترین پارامتر خرید و نصب صاعقه گیر، بودجه است. با توجه به توضیحات و معرفی پارامترهای ارائه شده، نظر کارفرما و بودجه تخصیص یافته برای انجام پروژه، قطعا مهمترین مساله می باشد. به هرحال در میان انبوهی از مدل ها و برندهای مختلف در این حوزه، قطعا انتخاب یک صاعقه گیر با کیفیت و مقرون به صرفه کاری دشوار است.  بر همین اساس وقتی کارفرما بودجه خود را تعیین می کند عملا باعث فیلتر گذاشتن بر بسیاری از پارامترهاست و به این ترتیب انتخاب های خود را محدود می کند. با توجه به تلاطم بازار ارز و تغییر ناگهانی روزانه قیمت ها، بسیاری از صاعقه گیرهای با کیفیت ممکن است از انتخاب کارفرما حذف شوند. 

معرفی یکی از بهترین برندهای صاعقه گیر موجود در بازار:

برند TSL می باشد که از لحاظ کیفیت بالاترین درجه استاندارد و از لحاظ قیمت، کاملا مقرون به صرفه است. از ویژگی های این صاعقه گیر به موارد زیر می توان اشاره کرد:

• بدنه استیل ضد زنگ
• شعاع پوششی بالا
• قابلیت تست
• ضمانتنامه 5 ساله
• دارای گواهینامه و تایپ تست معتبر

جمع بندی:

ابتدا به نوع پروژه ای که دارید، دقت کنید. در صورتی که شعاع پوششی کمی مورد نیار است مانند دکل های مخابراتی، از صاعقه گیر پسیو استفاده کنید. همچنین با توجه به بودجه پروژه، نظر کارفرما را در انتخاب استاندارد در نظر بگیرید.

درصورتی که صاعقه گیر پسیو مورد نظر بود:

• استاندارد های مورد استفاده : IEC62305 و NFPA780
• آنالیز ریسک و محاسبه سطج حفاظتی
• طراحی با روش های ذکر شده ( گوس غلتان، زاویه حفاظتی، مش یا کابل معلق)
• تعیین مکان صاعقه گیر
• برآورد لیست متریال و صاعقه گیر(در این قسمت نظر طراحی مبن بر خرید صاعقه گیر از منظر جنس، طول و قطر مورد توجه است.)
• برآورد هزینه و اجرا

اگر صاعقه گیر اکتیو مورد نظر بود:

• استاندارد های مورد استفاده : NFC17102
• آنالیز ریسک و محاسبه سطج حفاظتی
• محاسبه شعاع پوششی با توجه به سطح حفاظتی و طراحی
• برآورد لیست متریال و نوع صاعقه گیر(شعاع پوششی، جنس صاعق گیر، قابلیت تست، ضمانتنامه، تایپ تست، توجیه اقتصادی)
• برآورد هزینه و اجرا

سوالات متداول: