هدف از انتشار این مقاله شناخت بهترین استانداردهای حفاظت در برابر سرج روز دنیا می باشد. در حال حاضر استانداردهای زیادی در زمینه حفاظت در برابر سرج وجود دارد. هرکدام از این استانداردها دارای دستور العمل های خاص خود می باشند.
در کشور ایران یکی از پرکاربردترین و مهم ترین استانداردهای سرج ارستر، استانداردهای کمیته IEC می باشد. EIC مخفف عبارت International Electrotechnical Commission به معنای کمیسیون بین المللی الکترونیک است.
نشریه های دیگری نیز وجود دارند که در زمینه سرج ارسترها، نحوه انتخاب و نحوه نصب آنها اطلاعات مهمی در اختیار ما می گذارند.
معرفی استاندارد IEC61643-11 :
استاندارد IEC61643-11 یکی از بهترین استانداردهای حفاظت در برابر سرج. این استاندارد برای دستگاه ها و تجهیزاتی کاربرد دارد که به طور مستقیم و غیر مستقیم از ایجاد خرابی توسط اضافه ولتاژهای ناگهانی جلوگیری میکنند. براساس آن، سرج ارسترهای جریان ضعیف می بایست جهت اتصال به شبکه برق فشار ضعیف تا ولتاژ 1000 ولت طراحی شوند.
در حقیقت این استاندارد به بررسی عملکرد تجهیز و ارائه روش های تست و ارزیابی میپردازد.
به طورکلی تجهیزات حفاظت در برابر سرج، برای محدود کردن میزان جریان عبوری و تغییر مسیر آن به سمت زمین مورد استفاده قرار میگیرند. به صورتی که در این ارسترها حداقل یک المان خطی وجود دارد که این فرآیند را به انجام میرساند.
استاندارد IEC61643-11 تمامی اطلاعات مورد نیاز در زمینه الزامات و روش های تست سرج ارستر در اختیار مهندسین قرار می دهد. اولین نسخه این استاندارد در سال 2005 منتشر شد. پس از آن طی چندین سال ویرایش گردیده است. آخرین ویرایش این کتاب، شامل کلیه راهکارهای دقیق و کامل بازرسی و تست می باشد.
امروزه کلیه کمپانی های تولید کننده سرج ارستر، مراحل تست و آزمایش محصولات خود را مطابق همین استاندارد انجام می دهند.
آشنایی با استاندارد IEC61643-12 :
استاندارد IEC61643-12 پارت دوازهم از سری استانداردهای IEC61643 می باشد که شامل مفاهیم طراحی و انتخاب سرج ارسترهای برق فشار ضعیف است.
در حقیقت این نسخه دارای مفاهیم مرتبط با سرج ارسترها، انتخاب، عملکرد، نصب و هماهنگی آنها می باشد.
بررسی استاندارد IEC61643-21 :
استاندارد IEC61643-21 متشکل از دستورالعمل های طراحی ، تولید و تست سرج ارسترهای مخابراتی و رادیویی می باشد. استاندارد IEC61643-21 برای طراحی سیستم های حفاظت در برابر سرج، در شبکه های برق فشار ضعیف، مورد استفاده قرار میگیرد.
این حفاظت به منظور جلوگیری از وارد شدن آسیب های ناگهانی به تجهیزات الکتریکی و الکترونیکی بر اثر اضافه ولتاژها، مورد استفاده قرار می گیرند.
مروری بر استاندارد IEC61643-22 :
استاندارد IEC61643-22 دارای مفاهیم طراحی و انتخاب سرج ارستر برای اتصال به شبکه های مخابراتی، برق ، دیتای شبکه و رادیویی می باشد.
این نسخه از استانداردهای IEC به شرح اطلاعات و مطالب مرتبط با انتخاب سرج ارستر، نحوه کار و راه اندازی آنها می پردازد. در ویرایش سال 2015 این استاندارد مطالب مرتبط با یرایش 2004 لغو میگردد.
تغییرات این نسخه عبارتند از:
- افزوده شدن مطالب مرتبط با سیستم های حفاظت از تجهیزات POE
- مقایسه کلاس بندی سرج ارسترها در دو نسخه استاندارد IEC61643-11 و IEC61643-21
- دستورالعمل های الکترومغناطیس سرج ارسترها
- زمانبندی دوره ای بازرسی و نگهداری سرج ارستر
الزامات استاندارد IEC61643-31 :
استاندارد IEC61643-31 یکی از بهترین استانداردهای حفاظت در برابر سرج مربوط به دستورالعمل ها و روش های تست سرج ارسترهای خورشیدی یا فتوولتاییک می باشد. این استاندارد جهت حفاظت از تجهیزات خورشیدی و اینورترهای DC به هنگام برخورد صاعقه یا ایجاد خرابی بر اثر سرج مورد استفاده قرار می گیرد. همچنین روش های آزمایش این ارسترها و چگونگی کارکرد آنها در این نسخه بررسی میگردد.
سرج ارسترهای فتوولتاییک دارای یک مولفه غیر خطی می باشند که به هنگام بوجود آمدن جریان اضافی، آن را محدود کرده و به زمین انتقال می دهند.
استاندارد IEC62305-3 :
این نسخه از استاندارد های IEC به بررسی خسارات فیزیکی ساختمان ها و خطرات جانی ناشی از برخورد صاعقه می پردازد.
در استاندارد IEC62305-3 روش های متنوعی برای طراحی سیستم های حفاظت در برابر صاعقه ارائه شده است. این روش ها بیشتر برای طراحی سیستم های صاعقه گیر پسیو مورد استفاده قرار میگیرد. کاربرد سرج ارسترها نیز در این مطالب گنجانده شده است.
استاندارد IEC62305-4 :
استاندارد IEC62305-4 تجهیزات الکتریکی و الکترونیکی داخل ساختمان ها و الزامات مربوط به آن را شرح می دهد. مباحث بکاربرده شده در این استاندارد، در رابطه با نحوه اجرای همبندی و طراحی سیستم همبندی و همچنین انتخاب سرج ارسترهای برق و دیتا می باشد.
استاندارد NFPA780:
استاندارد NFPA780 دارای دستورالعمل ها و روش های طراحی صاعقه گیرهای پسیو و همچنین نحوه هم پتانسیل سازی سیستم حفاظت در برابر صاعقه می باشد. در این نسخه پیرامون طراحی کلیه مکان هایی که نیاز به نصب صاعقه گیر دارند مطالب مهمی گنجانده شده است.
هندبوک Military :
هندبوک میلیتاری ( Military = ارتش ) متعلق به کشور آمریکا می باشد. در این استاندارد به طور کامل و تخصصی به بررسی سرج ارسترها و مدارات سرج ارستر پرداخته شده است. استاندارد Military برای یادگیری مطالب مرتبط با سرج ارسترها و نحوه طراحی آن بسیار کاربردی می باشد.
هندبوک DEHN :
راهنمایی کامل برای سیستم های صاعقه گیر و حفاظت در برابر صاعقه.
این کتاب ، دارای راهکارهای حفاظتی سیستم های مختلف میباشد که اساس کار مهندسان در طراحی سیستم های حفاظت در برابر صاعقه و سرج است.
هندبوک Phoenix :
این کتاب به طور مختصر به ارائه مطالب مفید در زمینه آشنایی با صاعقه سرج پرداخته است. همچنین مباحث پراهمیتی درباره مدار سرج ارسترهای دیتا در خد گنجانده است.
